Prawnik wyjaśnia zagadnienia prawne: Lichwa

Lichwa to termin używany w kontekście nieuczciwych praktyk finansowych polegających na narzucaniu rażąco wygórowanych kosztów za pożyczenie pieniędzy lub świadczenie innego rodzaju pomocy finansowej. W polskim systemie prawnym lichwa jest traktowana jako działanie niezgodne z prawem i podlega ścisłej regulacji oraz sankcjom.

Definicja lichwy w prawie

Choć termin „lichwa” nie jest bezpośrednio zdefiniowany w polskich ustawach, jej istota wynika z przepisów prawa cywilnego i karnego. Zgodnie z tymi regulacjami, za lichwę uznaje się sytuację, w której jedna ze stron transakcji wykorzystuje trudne położenie, niewiedzę lub brak doświadczenia drugiej strony, aby narzucić jej niekorzystne warunki finansowe. Dotyczy to w szczególności:

• Zawierania umów pożyczkowych z nadmiernym oprocentowaniem,
• Pobierania ukrytych opłat przewyższających normalne koszty transakcji,
• Narzucania nieuczciwych warunków spłaty zobowiązań.

W prawie cywilnym lichwa może być podstawą do unieważnienia lub zmiany umowy, jeśli sąd uzna, że warunki transakcji są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 Kodeksu cywilnego).

Lichwa a prawo karne

W polskim prawie karnym lichwa została ujęta w art. 304 Kodeksu karnego. Przepis ten przewiduje karę za udzielanie pożyczek na warunkach rażąco naruszających interesy dłużnika, gdy wykorzystuje się jego przymusowe położenie lub brak zdolności do rozumienia skutków umowy. Za taki czyn grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.

W kontekście prawa karnego, lichwa jest przestępstwem, które ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego. Ważne jest jednak, aby osoba dotknięta lichwiarskimi praktykami udokumentowała trudne położenie i wykazała, że warunki umowy były skrajnie niekorzystne.

Ochrona konsumenta przed lichwą

W Polsce działa wiele mechanizmów ochronnych, które mają przeciwdziałać lichwiarskim praktykom. Są to m.in.:

• Ustawowe ograniczenie maksymalnych odsetek kapitałowych i karnych, określone w art. 359 Kodeksu cywilnego,
• Regulacje dotyczące kosztów pozaodsetkowych w umowach konsumenckich, wprowadzone ustawą o kredycie konsumenckim,
• Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) nad instytucjami pożyczkowymi.

Podsumowanie

Lichwa w ujęciu przepisów prawa to nieuczciwe działanie polegające na wykorzystaniu trudnej sytuacji finansowej lub niewiedzy osoby potrzebującej pożyczki. Jest to zarówno praktyka sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, jak i przestępstwo karalne. Polskie prawo chroni konsumentów poprzez regulacje dotyczące maksymalnych kosztów pożyczek oraz możliwość dochodzenia swoich praw przed sądem.